Antonius-Abt
en waarom hij de varkens een bel liet dragen ...
Formaat: (hangend)
Thema: Antonius-Abt
Datum: 2016
Relevantie voor Uden e.o.: Antonius-Abt gilde Vorstenbosch, Antonius-Abt-kerk Volkel
In Noord-Brabant worden 2 soorten Antoniussen vereerd: die van het Varken (Antonius-Abt) en de Antonius van Padua. De laatst genoemde is degene die wordt aangeroepen bij zoekgeraakte
voorwerpen:
'Antonius, mijn allerbeste vrind, zorg dat ik snel mijn sleutels weer vind' met het kindje Jezus en een boek in zijn armen.
Het is duidelijk: deze assemblage gaat over Antonius-Abt. Een inspiratie voor vele kunstenaars zoals Dali en Jeroen Bosch en Michelangelo wegens het thema verleiding en
begeerten. Zelf heb ik gekozen voor een andere kant van het 'zwakke' vlees en met name de herkomst van de varkentjes in het wonderlijke verhaal van deze kluizenaar. Naast het varken, is ook
de monnikspij, de rozenkrans en de bel het attribuut van deze heilige.
De verleiding
Antonius is een van de eerste christelijke kluizenaars die zich op 20 jarige leeftijd terug trok in de Egyptische woestijn om daar in ascese te leven. Hij werd daar belaagd met demonen in allerlei soorten enge of juist zeer verleidelijke gedaanten maar onze Antonius sloeg zich er dapper doorheen. Door veel boetedoening, onder meer zelfkastijding met de karwats, zoals ik hem in de rechterzijde heb afgebeeld, wist hij de verleidingen te weerstaan.
Het blikje deed mij denken aan de monnikspij waarin Antonius vaak wordt afgebeeld: als teken dat hij als eerste leider van een klooster wordt beschouwd. Pelgrims wisten hem te vinden, wilden leven zoals hij en zo ontstond de Antonius-Abt orde.
Dit heb ik weergegeven als: 'een lekkere worst voor houden': na 5 jaar hangt hij nog steeds in dit kastje.
De Varkens met een Bel
Er zijn verschillende theorieën over. Sommigen beweren dat het varken symbool staat voor de duivel en een zondig leven: iets wat Antonius wist te overwinnen. Een andere theorie is die van de Antoniusbroeders, die in de middeleeuwen bepaalden dat er varkens vrij in het dorp mochten lopen waarvoor allen goed moesten zorgen en die zeker niet geslacht mochten worden. Deze gemeenschapszwijntjes werden voorzien van een bel. Eens per jaar werd het varken geslacht en eerlijk verdeeld onder iedereen.
Deze traditie houdt men vooral in het zuiden van het land en in België in ere: er zijn kerken bekend die een varkenskop op een dienblad voor het altaar neerleggen en iedereen mag na het geven van een euro raden hoeveel de kop weegt. De winnaar mag de kop eventueel mee naar huis nemen en het geld wordt gespendeerd aan een goed gemeenschappelijk doel.
Varkenshaar
Door de legende omtrent de varkens is Antonius-Abt patroonheilige van alles wat met vee en met name varkens te maken heeft. dus ook van de huis- en kunstschilders omdat penselen vaak van varkensharen zijn gemaakt.
Het penseel doet dienst als sluiting van dit kastje: de 'kluis' kan alleen geopend worden door het penseel naar boven toe er uit te schuiven. Het penseel is van mijn vader geweest.
Gilde Antonius Abt, Vorstenbosch
Naast nog talloze andere beroepen als leerlooiers, vleeshouwers en handschoenmakers is hij ook de patroonheilige van schutters en boogschutters. En dat heeft weer als reden dat Antonius beschermheilige was tegen de pest. De middeleeuwer meende, dat iemand door deze ziekte werd getroffen, doordat God vanuit de hemel zijn pijlen op de beoogde mensen afvuurde.